یکی از سوالاتی که همیشه در بین عامه مردم، خصوصا نسل جوان مطرح میباشد این است که اگر انسان برای تکامل و سعادت آفریده شده و شیطان با این که یک موجود ویرانگر و ضد تکاملی و سرچشمه وسوسهها و گمراهیها است چرا خداوند او را آفرید؟
پاسخ این است که خداوند از ابتدا او را به عنوان شیطان نیافرید به این دلیل که سالها همنشین فرشتگان و بر فطرت پاک بود ولی بعدا از آزادی خود سوء استفاده کرد و بنای طغیان و سرکشی گذارد. وانگهی از نظر سازمان آفرینش وجود شیطان برای افراد باایمان و آنها که میخواهند راه حق را بپویند نه تنها زیانبخش نیست بلکه وسیله پیشرفت و تکامل آنها است چه اینکه پیشرفت و ترقی و تکامل، همواره در میان تضادها صورت میگیرد.
به عبارت دیگر انسان تا در برابر دشمن نیرومندی قرار نگیرد، هرگز نیروهاو نبوغ خود را بسیج نمیکند و به کار نمیاندازد، همین وجود دشمن سبب تحرک و جنبش هر چه بیشتر انسان و در نتیجه موجب ترقی و تکامل او میشود. همان طور که بیماریها موجب پیدایش و پیشرفت علوم پزشکی میگردد. همچنین سیاستمداران باتجربه و پرقدرت آنهایی هستند که در کورههای سخت بحرانهای سیاسی با دشمنان نیرومند دست و پنجه نرم کردهاند و نیز قهرمانان ورزش و....
بنابراین مانعی ندارد که بندگان خدا نیز با مبارزه مستمر و پیگیر در برابر شیطان روز به روز قویتر و نیرومندتر شوند.
دانشمندان امروز در مورد فلسفه وجود میکروبهای مزاحم میگویند اگر آنها نبودند سلولهای انسان در یک حالت سستی فرو میرفتند و احتمالا نمو بدن انسانها از هشتاد سانت تجاوز نمیکرد. به همین ترتیب، جنگها گرچه ناگوار است اما موجب انسجام و آمادگی یک ملت میشود. روح انسان نیز در مبارزه چنین است. شیطان از برون و نفس از درون باعث آبدیده شدن انسان و قدرت روحی او میشود. البته این بدان معنا نیست که شیطان وظیفه دارد بندگان خدا را اغوا کند بلکه سخن این است که شیطان از روز اول مانند موجودات دیگر پاک بود و با اراده سوء خود چنین شد و اتفاقا نردبان ترقی بندگان خدا گردید.
بنابراین وجود شیطان منشأ خیر است همان طور که وجود جهنم خیر است و بسیاری از انسانها به خاطر ترس از آن صالح میشوند، لذا قرآن در سوره رحمان، جهنم را در ردیف نعمتها ذکر مینماید. و اگر شیطان و وسوسه او نبود میدان جهاد اکبر پدید نمیآمد و انسان از فرشتگان برتر نمیشد.
یکی دیگر از حکمتهای خلقت شیطان امتحان بشر است. قرآن میفرماید: «ما کان له علیهم من سلطان الا لنعلم من یؤمن بالاخره ممن هو منها فی شک؛» «شیطان بر مردم تسلطی ندارد شیطان را آفریدیم تا بدانیم چه کسی به قیامت ایمان دارد و چه کسی شک دارد.»